جوان آنلاین: با باز شدن قفل توسعه میدان‌های نفت و گاز بلااستفاده برای بخش خصوصی، دولت می‌تواند از منابع جدید و مهم استفاده کند. ورود شرکت‌های خصوصی نه تنها سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را به همراه خواهد داشت، بلکه فناوری‌ها و تخصص‌های جدید را وارد صنعت استخراج نفت و گاز ایران می‌کند. این تزریق فناوری‌های جدید ظرفیت استخراج نفت و گاز کشور را دارد که در نتیجه باعث افزایش درآمد دولت از این بخش می‌شود. علاوه بر این، مشارکت بخش خصوصی باعث ایجاد بازار‌های جدید برای نفت و گاز ایران، تنوع در منابع فروش و گسترش فرصت‌های صادراتی کشور خواهد شد. این تنوع برای کاهش اتکا به تعداد محدودی از خریداران و افزایش رقابت پذیری صنعت نفت و گاز ایران در صحنه جهانی بسیار مهم است.
یکی از محور‌های برنامه هفتم توسعه، بحث شکستن انحصار در توسعه میادین نفت و گاز است که به بخش خصوصی امکان می‌دهد تا در توسعه میادین نفت و گازی که قبلاً بهره‌برداری نشده بود، مشارکت کنند. به‌باور کارشناسان انتظار می‌رود این تغییر منابع قابل توجهی را به سمت این بخش جذب کند و منجر به افزایش سرمایه‌گذاری و پیشرفت‌های فناوری شود.
تا پیش از این سهم نفت در بودجه به سه سهم تقسیم می‌شد که سهم اول مرتبط با سهم توسعه‌دهنده میدان یعنی شرکت ملی نفت ایران بود، سهم دوم مرتبط با سهم صندوق توسعه ملی و سهم سوم نیز مرتبط با درآمد‌های نفتی در بودجه بوده که بخش اصلی درآمد‌های نفتی کشور که در دست دولت است و خرج می‌شود در این بخش خواهد آمد.
بعد از این، اما مسئله تقسیم سهم به این شکل نخواهد بود و علاوه بر اینکه افزایش درآمد‌های نفتی و گازی کشور از محل توسعه میادین مشترک گازی و نفتی با مشارکت بخش خصوصی را خواهیم داشت همچنین سهم توسعه‌دهنده میدان دیگر صرفاً به شرکت ملی نفت ایران نخواهد رسید و با الگوی جدیدی در اختیار توسعه‌دهنده جدید میدان قرار خواهد گرفت.
همچنین سهم توسعه‌دهنده میدان از برداشت نفت و گاز به دلیل شکستن انحصار در بخش توسعه نفت و گاز کاملاً رقابتی شده و این موضوع موجب خواهد شد هزینه تمام شده نیز شدیداً کاهش یابد و دیگر میزان ثابت ۵/۱۴ درصد از کل فروش نفت و گاز نخواهد بود.
از طرف دیگر در بخش مربوط به میزان برداشت نفت و گاز از میادین مذکور، شاهد توسعه فناوری هستیم که میزان برداشت را افزایش خواهد داد. همچنین توسعه میادین نفت و گاز مشترک کشور که طرف مقابل اقدام به برداشت حداکثری از میدان مذکور کرده، بسیار مهم و کلیدی است و از همین رو نیز این رویکرد موجب حفظ منابع نفت و گاز کشور و استفاده به موقع از آن خواهد کرد.
بنابراین همانطور که شکستن انحصار توسعه میادین نفت و گاز کشور، تأثیر بسیار مهمی در افزایش درآمد‌های دولت از محل نفت و گاز در بودجه خواهد داشت، شکستن انحصار توسعه میادین نفت و گاز کشور به خصوص میادین مشترک نفت و گاز نیز بسیار مهم و کلیدی است.
ضرورت حضور بخش خصوصی در توسعه میادین مشترک نفت و گاز
هادی بیگی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره مشارکت بخش خصوصی در توسعه میادین مشترک نفت و گاز به «جوان» می‌گوید: «در اینکه باید میادین مشترک نفت و گاز را توسعه دهیم کسی شک ندارد. ما الان نفت احتیاج داریم که بفروشیم و مشتری آن را نیز داریم، ولی تولیدمان به میزانی نیست که بفروشیم. پس باید در این بخش توسعه داشته باشیم. البته دولت هم اعلام کرده است برنامه افزایش تولید دارد. در مورد گاز هم همین طور است. وقتی ما تولید گاز داشته باشیم در زمستان که برای گرمایش استفاده می‌کنیم به جایی قطعی نمی‌دهیم. در حال حاضر به صنایع در زمستان خاموشی می‌دهیم که گاز بخش خانگی را تأمین کنیم. اگر گاز استحصال شود دیگر این قطعی وجود نخواهد داشت و به نفع کشور، مردم و صنایع است، چون افزایش درآمد اتفاق می‌افتد.»
وی می‌افزاید: «سرمایه‌گذاری در بالادستی نفت و گاز یعنی آنچه باعث تولید نفت و گاز می‌شود. سرمایه‌گذاری سنگین است، یعنی یک میلیارد، ۲ میلیارد و ۵ میلیارد دلار باید سرمایه‌گذاری شود که نفت و گاز را استحصال کنیم. در داخل کشور از لحاظ حاکمیت متولی این کار وزارت نفت و شرکت ملی نفت است که باید استحصال را انجام دهند. اگر شرکت غیر دولتی باشد که این میادین را توسعه دهد ما استقبال می‌کنیم.»
بیگی‌نژاد، با اشاره به برنامه هفتم توسعه تصریح می‌کند: «در برنامه هفتم توسعه مجلس مصوب شد تا پایان برنامه ۵ درصد نفت و ۱۰ درصد گاز از طریق بخش غیر دولتی تولید شود. در حال حاضر این ضرورت احساس می‌شود که بخش خصوصی در بحث توسعه میادین وارد شود.»
عضو کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه ضرورت حضور بخش خصوصی در توسعه میادین مشترک نفت و گاز احساس‌می‌شود، می‌افزاید: «دولت و مجلس از حضور بخش خصوصی در این زمینه استقبال می‌کنند و این موضوع بسیار مهم و کلیدی است که بخش خصوصی در توسعه میادین مشترک نفت و گاز کشور پس از سال‌ها انحصار ورود کند تا بتوانیم از این طریق درآمد‌های ارزی کشور را متحول کنیم.»
افزایش درآمد‌های نفتی بودجه
عبدالعلی رحیمی مظفری، عضو هیئت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس در باره مشارکت بخش خصوصی برای توسعه میادین مشترک نفت و گاز به «جوان» می‌گوید: «طبیعتاً با توجه به وضعیتی که دولت دارد نمی‌توانیم بدون بخش خصوصی موفق باشیم، ولی اینکه چه بستری فراهم کنیم و چه سیاست‌های تشویقی بگذاریم که بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در میادین مشترک اقدام کند نیاز به تدبیر دارد.»
این عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: «نباید بخش خصوصی را در منگنه بگذاریم، در قرارداد‌ها و انجام تعهدات دولت، باید با دقت عمل شود. طبیعتاً هیچ کشور و سیستمی بدون مشارکت بخش خصوصی نتوانسته است به رشد اقتصادی مناسب برسد. حتی اگر در کوتاه مدت به رشد اقتصادی رسیده باشند در درازمدت که وارد استهلاک می‌شوند دچار مشکلات عدیده‌ای در حوزه‌های مختلف می‌شوند. قطعاً ورود بخش خصوصی هم در میزان سرمایه‌گذاری و هم میزان بهره‌وری پس از سرمایه‌گذاری می‌تواند مؤثر و مفید باشد.»
این عضو هیئت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس در رابطه با اهمیت مشارکت بخش خصوصی در توسعه میادین مشترک نفت و گاز در توسعه درآمد‌های نفتی بودجه‌ای کشور تصریح می‌کند: «از یکی از محور‌ها و مزیت‌های کلیدی در زمینه مشارکت بخش خصوصی در توسعه میادین مشترک نفت و گاز، می‌توان به رشد و توسعه اقتصادی کشور اشاره کرد. در زمینه ناترازی گازی صنعتی نیز با کمک خود صنایع و دیگر بخش‌های خصوصی می‌توانیم با برداشت گاز از میادین مشترک گازی، ناترازی صنعتی را پایان دهیم که خود این امر موجب رشد اقتصادی کشور خواهد شد. همچنین درآمد‌های نفتی و ارزی کشور نیز از محل شکستن این انحصار افزایش چشمگیری خواهند داشت.»
رحیمی تأکید می‌کند: «در میادین مشترک می‌خواهیم توسعه از دست رفته‌ای را به دست بیاوریم که سال‌ها درگیر انحصار بود، ولی حالا این انحصار شکسته شده است. ما هر چه بخش خصوصی را در این بخش تقویت کنیم، چون سرمایه در داخل کشور بوده و خارج از کشور نرفته است، منفعت آن به اقتصاد کشور می‌رسد. اگر صددرصد منفعت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در میادین مشترک به این بخش برسد، قطعاً به تقویت اقتصاد کشور و رفع ناترازی انرژی در کشور کمک می‌کند.
افزایش چشمگیر درآمد‌های ارزی بودجه‌ای
حسین حسین‌زاده، دیگر عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی هم درباره حضور بخش خصوصی در بحث توسعه میادین مشترک نفت وگاز به «جوان» می‌گوید: «در توسعه میادین مشترک یکی از نیاز‌های اساسی کشور در حوزه تأمین گاز افزایش تولید است. این افزایش تولید باید با سرمایه‌گذاری انجام شود. سرمایه‌گذاری باید با حضور بخش دولتی و خصوصی باشد. یکی از پرسودترین کار‌های اقتصادی، توسعه میادین نفت و گاز است که در برنامه هفتم توسعه به دولت اجازه دادیم با استفاده از ظرفیت شرکت‌های خصوصی هم در تولید از مخازن نفت و گاز و هم بهره‌برداری مشارکت کند.»
وی در رابطه با منفعت اقتصادی بودجه‌ای کشور از محل توسعه میادین مشترک نفتی و گازی کشور با کمک سرمایه‌گذاری، دانش و بازاریابی بخش خصوصی تصریح می‌کند: «با این اقدام مجلس، در برنامه هفتم توسعه فضای خوبی برای شرکت‌های خصوصی ایجاد می‌شود و از این منظر این اقدام هم برای شرکت‌های خصوصی و هم برای تولید نفت و گاز کشور منفعت دارد. با توسعه میادین مشترک نفتی و گازی کشور با کمک سرمایه‌گذاری، دانش و بازاریابی بخش خصوصی امکان افزایش چشمگیر درآمد‌های ارزی بودجه‌ای کشور از سال آینده و بودجه ۱۴۰۳ فراهم خواهد شد.»
حسین‌زاده تأکید می‌کند: «ما هم در بحث اکتشاف و استخراج و هم تولید و بهره‌برداری این اجازه را به دولت دادیم که از بخش خصوصی در میادین مشترک استفاده کند و انصافاً دولت و شرکت ملی نفت از این مصوبه مجلس استقبال کردند، چراکه اراده دولت نیز همین بود. شرکت ملی نفت و گاز از سرمایه‌گذاران خصوصی استقبال می‌کنند و با آن‌ها همکاری‌های لازم را خواهند داشت. قطعاً حضور بخش خصوصی باعث توسعه میادین و افزایش استخراج و تولید می‌شود.»
جمع‌بندی
به‌نظر می‌رسد در بودجه ۱۴۰۳ اولاً سهم توسعه‌دهنده با توجه به ورود بخش خصوصی و افزایش رقابت‌پذیری، تغییر بسیار زیادی در جهت افزایش سهم دولت خواهد داشت. همچنین با ورود بخش خصوصی، علاوه بر استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، شاهد ورود فناوری‌های جدید به صنعت برداشت نفت و گاز ایران خواهیم بود که ظرفیت برداشت نفت و گاز کشور را متحول خواهد کرد و درآمد‌های دولت از این محل نیز افزایش خواهد یافت و همچنین بازار‌های جدیدی در دسترس کشور قرار خواهد گرفت. همه این عوامل نشان از این دارد که شکستن انحصار توسعه میادین نفت و گاز کشور در جهت گسترش درآمد‌های دولت و توسعه بهتر کشور است و تحولی بزرگ در بودجه سنواتی را از بودجه ۱۴۰۳ متصور است. البته این مهم نیازمند باور و اراده مسئولان ذی‌ربط است تا بدون مانع‌تراشی عملیاتی شود.
